Kawalerowie Maltańscy

Obecnie pełna nazwa zakonu to Suwerenny Rycerski Zakon Szpitalników Św. Jana, z Jerozolimy, z Rodos i z Malty. Jego początek zaś miał miejsce XI w. Kkiedy kupcy z włoskiego miasta Amalfia założyli bractwo mające opiekować się pielgrzymami przybywającym do Ziemi Świętej. Przybrało ono na początku charakter zakonu szpitalnego. Pierwszym zwierzchnikiem zgromadzenia został błogosławiony Gerard, zaś jego następca, Rajmund du Puy, do obowiązków bractwa dodał zbrojną ochronę nad pielgrzymami i przekształcił je w regularny zakon rycerski.

Bractwo spełniało więc dwie funkcje niosło pomoc chorym i rannym pielgrzymom oraz prowadziło walkę z muzułmanami. Działalności ta przyniosła wkrótce zakonowi rozgłos w całej Europie i spowodowała zarówno wsparcie finansowe ze strony szlachty jaki i napływ chętnych do wstąpienia w szeregi szpitalników. Jego członkowie zgromadzenia podzieleni byli na 3 kategorie: rycerzy, kapelanów i braci służebnych, lecz tak naprawdę chorym usługiwali wszyscy. W późniejszych latach zakon podzielony został na 8 języków (prowincji z których wywodzili się jego członkowie). Były to: Prowansja, Owernia, Francja, Aragonia, Włochy, Anglia, Kastylia i Niemcy. Jako symbol zakonu został przyjęty krzyż o rozwidlonych na końcach ramionach. Dziś nazywany krzyżem maltańskim.

Joannici, jak też byli nazywani (od swojego patrona św. Jana Chrzciciela), byli jednym z trzech największych zakonów rycerskich Królestwa Jerozolimskiego, pozostałe dwa to Tempalriusze i Krzyżacy. Niestety między zakonami, szczególnie chyba między Joannitami a Templariuszami, dochodziło też do sporów co w jakimś stopniu pewnie osłabiało siły królestwa.

W 1291 upadła ostatnia twierdza krzyżowców w Palestynie - Akka. Joannici przenosili się więc na Cypr a następnie, w końcu w 1310 roku, osiedlili się i założyli własne "państwo" na niewielkiej wyspie, Rodos.

Pod ich rządami wyspa ta była jedną z większych fortec Chrześcijaństwa we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. Niestety w 1522 roku po 200 letnim okresie walk na morzu oraz odpierania kolejnych ataków tureckich kawalerowie rodyjscy, jak ich wtedy nazywano, musieli ustąpić. Sułtan Sulejman Wspaniały podziwiając jednak bohaterstwo rycerzy pozwolił im opuścić wyspę wraz z rannymi i bronią.

Przez kolejne 7 lat, chociaż zakon prowadził w tym czasie szereg szpitali na terenie całej Europy, nie mógł znaleźć sobie nowej siedziby. Dopiero w 1530 roku cesarz Karol V oddał rycerzom jako lenno Maltę. Wyspa ta stała się nowym domem joannitów na następne prawie 270 lat.

Tak naprawdę joannici dostali wtedy nie tylko Maltę, oprócz wysp otrzymali też Trypolis, w którym mieli utrzymywać został utracony w 1551 roku.

Za pierwszą siedzibę na Malcie zakonnicy obrali sobie Birgu. Powrócili też od razu do walki z niewiernymi na Morzu Śródziemnym. Oczywiście nie pozostało to długo bez odzewu ze strony władców islamskich. I tak w 1551 roku po nieudanym ataku na Maltę flota turecka wraz z piratami zaatakowała Gozo skąd uprowadzono do niewoli prawie całą populacje wyspy. W 1565 roku do brzegów Malty dobiło zaś około 180 statków tureckich z ponad 40 tysiącami ludzi na pokładach. Atak ten został później nazwany Wielkim Oblężeniem Malty. Wyspy broniło około 600 rycerzy zakonu, tysięczny oddział Hiszpanów i około 8 tysięcy Maltańczyków. Główną obronę stanowiły dwa forty St. Elmo i St. Angelo, oraz miasta Birgu i Isla (Senglea). Na szczęście dla wojsk zakonu Turcy popełnili szereg błędów i po zaciekłych, trwających cztery miesięcy, walkach 8 września 1565 roku odpłynęli pozostawiwszy niezdobytą wyspę.

Rok później Joannici rozpoczęli budowa nowego miasta, które na cześć Wielkiego Mistrza dowodzącego podczas oblężenia zostało nazwane Valletta. Miasto to stało się później nową siedzibą zakonu i jednocześnie stolicą wyspy, którą zresztą jest po dzień dzisiejszy.

Zakonnicy wznieśli też na całym wybrzeżu wyspy szereg wież pozwalających na wcześniejsze dostrzeżenie nacierającej obcej floty. Wybudowane zostają także Cotonera Lines, wspaniałe fortyfikacje wokół trzech miast Birgu, Bromla (Cospicua) i Isla, a także wiele innych budowli zarówno wojskowych jak i cywilnych.

Oprócz walki z muzułmanami kawalerowie maltańscy cały czas są także zakonem szpitalnym. Tuż po przybyciu na wyspę (w 1531 roku) wybudowano w Birgu szpital Sacra Infermeria (Święty szpital), który następnie w 1657 roku został przeniesiony do Valletty. Największa sala szpitala w Valletcie mogła pomieścić do 900 chorych, przy czym każdy chory miał własne łóżko, co było w tamtych czasach niespotykane. Na terenie szpitala prowadzono także badania z zakresu anatomii, chirurgii i farmacji. Uważa się także iż Sacra Infermeria jako pierwsza instytucja medyczna wprowadziła praktykę gotowania instrumentów chirurgicznych przed ich użyciem.

Wybuch Rewolucji Francuskiej znacznie osłabił dobra zakonu, a w 1798 roku, podążające wojska Napoleona zdobyły prawie bez walki wyspę i zmusiły rycerzy zakonnych do jej opuszczenia. Joannici znów zostali bez stałej siedziby. W 1834 roku ostatecznie za siedzibę swoich władz przyjął zakon pałac w Rzymie, gdzie rezyduje do dzisiaj.

Co ciekawe przez pewien czas tuż po opuszczeniu Malty Wielkim mistrzem zakonu katolickiego był prawosławny Car Rosji.

Ponieważ w XIX w. istnienie zakonu mającego za zadanie walkę z Islamem straciło sens kawalerowie maltańscy poświecili się działalności charytatywnej i szpitalnej. Przykładem czego może być pomoc ofiarom klęsk żywiołowych i wojen, organizacja i utrzymywanie szpitali, pomoc uchodźcom i osobom znajdującym się w potrzebie.

Obecnie zakon liczy około 10 000 członków, utrzymuje stosunki dyplomatyczne z szeregiem państw i jest najdłużej istniejącym zakonem rycerskim.